De zin en onzin van coachen
Auteur: Koen Nieuwenhuijs
Mensen die nieuwe mensen ontmoeten willen meestal graag weten wat de ander ‘doet voor de kost’. Dit vragen mensen om allerlei redenen, zoals simpelweg het openen van een gesprek, sociale vergelijking, scannen van netwerkkansen of oprechte interesse.
Zelf vermijd ik deze vraag het liefst, omdat lang niet iedereen op deze vraag zit te wachten. Voor sommigen is het zelfs een heel confronterende vraag. De ander stelt deze vraag meestal wel aan mij, en als de vragensteller in het gesprek dat uit deze vraag voortvloeit zijn eigen informatie met mij wil delen, ontdek ik vanzelf waar iemand z’n brood mee verdient.
Het beantwoorden van deze vraag kost mij soms wat moeite. Niet omdat het antwoord ingewikkeld is, maar omdat het antwoord doorgaans een bepaalde reactie oproept. Ik ben namelijk coach. Bij het vallen van dit woord stelt mijn gesprekpartner zelden een verdiepende vraag, meestal volgt er een mening. En hoewel ik het bijster interessant vind om te achterhalen waar deze mening vandaan komt, moet ik daarbij op mijn hoede zijn om niet ongevraagd in een coachgesprek te belanden.
Als het gesprek verder gaat, komt uiteindelijk vaak de stelling op tafel dat niemand een coach nodig heeft, en dan vooral de stellingnemer niet. Meestal is mijn licht provocatieve antwoord dat mijn gesprekspartner helemaal gelijk heeft, iedereen kan het immers prima alleen. Eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat ik deze overtuiging jarenlang zelf heb gehad. Ik had niemand nodig die mij de les zou lezen en al helemaal niemand die mij zo nodig naar mezelf zou laten kijken. Sommige issues moet je lekker laten zitten waar ze zitten.
Waarom doe je wat je doet?
Ik heb altijd een fascinatie gehad voor de beweegredenen van mensen achter de keuzes die ze maken. Als leidinggevende vroeg ik daardoor altijd door: waarom pak je iets op deze manier aan? Waarom werkt dit zo goed voor jou? Coachend leidinggeven zouden ze dat tegenwoordig noemen. Een echte coach was ik natuurlijk niet; daarvoor besteedde ik nog veel te weinig aandacht aan de persoonlijke kant van coaching: waarom ben jij wie je bent? Dat had ik in mijn werk niet nodig, dacht ik toen. Ik had altijd wel de droom om deze diepere laag verder te onderzoeken en ontwikkelen, alleen wist ik nooit zo goed hoe of wanneer. Ruim 25 jaar heeft deze droom op de achtergrond geborreld totdat ik op een punt in mijn leven kwam waarop ik niet meer zo goed wist welk pad te nemen. Uiteindelijk bleek dit het moment om mijn droom waar te maken: Ik word coach. Of nee: Ik ben coach; volgens de manifesteerders van deze wereld werkt dit beter om je droom waar te maken.
In de 2 coachopleidingen die ik heb gevolgd heb ik veel aan mezelf gewerkt. En dan niet alleen aan mijn coaching vaardigheden, zoals ik had verwacht, maar ook op een ander niveau. Bij het starten met de opleiding had ik dat nog niet aan zien komen. Tenslotte kon ik het al lang, het was slechts een kwestie van de technieken een beetje bijschaven. Viel dat even tegen. Het was de bedoeling dat mijn mede aankomend coaches op medestudenten konden oefenen. Ook op mij dus! Nu kwam ik er niet meer onderuit. Langzaam begon ik naar mezelf te kijken en de diepere lagen van mezelf te ontdekken. Het heeft me heel veel gebracht.
Ik snapte mezelf steeds beter, kwam erachter waarom ik bepaalde gevoelens had en was in staat om veel bewuster keuzes te maken.”
Coach of geen coach, dat is de vraag.
Soms zeg ik wel eens tegen mensen: “Dit had ik veel eerder moeten doen”. Als ik daarover na ga denken kan ik dat ook weer loslaten. Ik had het namelijk niet veel eerder kúnnen doen. Voor alles is een tijd. Ik heb er eerder nooit echt voor open gestaan en ik ben nooit iemand tegengekomen die mij heeft doen inzien dat ik mij met hulp van een coach zo enorm zou kunnen ontwikkelen. Ik was zoals ik was en daar moest iedereen het maar mee doen. Uiteindelijk moest ik het daar zelf maar mee doen. Dacht ik. Nu ik mijzelf heb durven aankijken en naar de diepere lagen van mezelf heb durven gaan, besef ik dat er veel dingen in mij zitten die me verder brengen. Dingen die ik anders nooit ontdekt zou hebben.
Laatst vroeg een van mijn cliënten hoe ik aan nieuwe cliënten kom. Mijn antwoord was een wedervraag: hoe was hij bij mij gekomen? Toen ik hem ontmoette had hij -hoe herkenbaar- helemaal niks met coaches. In de loop van de tijd sprak ik hem af en toe en vroeg hij regelmatig naar mijn ervaringen als coach. Door de verhalen die ik hem vertelde werd hij nieuwsgierig. Uiteindelijk wilde hij toch een keer een gesprek voeren met mij als coach
Daar maakte hij voor het eerst kennis met de kracht van coaching. Na een korte sessie waarin we maar een paar onderwerpen aanstipten, ontdekte hij iets in zichzelf wat hij nog niet eerder had ontdekt. Vanaf dat moment was hij om: “Ik denk dat iedereen een coach zou moeten hebben.””
Natuurlijk is dat een prachtig compliment. De waarheid ligt echter een stuk genuanceerder. Laat ik vooropstellen dat ik geloof dat iemand die geen heil ziet in coachen nauwelijks te coachen is. Ik word geregeld gevraagd als coach op de werkvloer. Vaak gaat het dan om een specifieke medewerker die niet goed functioneert. In het eerste gesprek vertelt de medewerker mij meestal over zijn leven en allerlei omstandigheden die ervoor zorgen dat de medewerker niet goed kan functioneren op zijn werk. Door de juiste vragen te stellen, help ik de medewerker om tot de kern van zichzelf te komen. Dit proces gaat vaak gepaard met lange stiltes en veel emotie, maar leidt uiteindelijk tot mooie ontwikkelingen en soms onverwachte resultaten.
De pijn achter patronen
Mensen willen of durven soms niet naar de pijn van bepaalde gebeurtenissen in hun leven. Ik heb daar alle begrip voor; ik heb er ten slotte zelf lang over gedaan om die grote drempel over te gaan. Bovendien, de pijn is (gelukkig!) voorbij, waarom zou je dat nog eens oprakelen? De andere kant van de medaille is dat deze pijnlijke ervaringen vaak de wortel zijn van bepaalde patronen die iemand in de weg zitten.
Door deze patronen te doorbreken, ontstaat er rust en ruimte. Sommigen gebruiken deze ruimte om nieuwe ideeën te ontwikkelen, ambities waar te maken of eindelijk aan die ene opleiding te beginnen. Voor anderen is de rust precies wat ze al die tijd eigenlijk misten. Een coach kan hierin een mooie, faciliterende rol spelen.”
Het doorbreken van patronen vergt kracht, zelfreflectie en doorzettingsvermogen. Een coach is in mijn ogen een onmisbare katalysator om dit mogelijk te maken, maar het echte werk wordt door de cliënt verzet. Zo lang deze hier (nog) niet aan toe is, heeft coaching niet veel zin, al kan een coach wel een mooie rol spelen in het startproces. Bijvoorbeeld door stellige anti-coachers gelijk te geven in een gesprek over de nut en noodzaak van een coach. Het zal niet de laatste keer zijn dat zo’n gesprek leidt tot interesse en nieuwsgierigheid die iemand uiteindelijk over de streep trekken. Zo is het bij mij immers ook gegaan.
